Άγιος Αθανάσιος
Ο ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται στα δυτικά του Αγίου Δημητρίου σε απόσταση επτακοσίων μέτρων πάνω σε πλαγιά και όχι μακριά από την αριστερή όχθη του χειμάρρου Τζίν – ντερέ.
Πριν από την ανέγερση του ναού η θέση του κατείχε ένα πενιχρό παράπηγμα δίπλα στο ομώνυμο αγίασμα, το οποίο φιλοξενούσε προσκυνηματική εικόνα του Αγίου Αθανασίου.
Στις 23 Απριλίου 1855 ιδρύθηκε η αδελφότης του Αγίου Αθανασίου, με αρχικό στόχο την κατεδάφιση του παραπήγματος και την αντικατάστασή του με λίθινο οικοδόμημα, το οποίο θα στέγαζε αξιοπρεπώς το ιερό αγίασμα και την εικόνα .
Η αλματώδης πρόοδος και η ανάπτυξη της αδελφότητας της οποίας τα μέλη μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ανήλθαν σε 400 οδήγησε τη μετατροπή του αρχικού σχεδίου και την ανέγερση μικρού αλλά πανέμορφου ναού. Έτσι στις 21 Νοεμβρίου 1855 επί πατριαρχίας Κυρίλλου του Καρατζά, και με τις ευλογίες του αρχιερέα Ταταούλων Αργυρουπόλεως Σεραφείμ , τέθηκαν τα θεμέλια.
Επιβλέπων αρχιτέκτων ήταν ο Χατζή Κωστής Μαλτεζάκης.
Σημαντικός συντελεστής του έργου υπήρξε και ο Παναγιώτης Κάλφας οποίος εκπόνησε το αρχιτεκτονικό έργο του ναού. Ο Μισέ Δημήτριος Φραγκιάς, ευνοούμενος του Σουλτάνου Μετζίτ, μεσολάβησε για την άμεση και χωρίς περιορισμούς έκδοση σχετικού υψηλού Αυτοκρατορικού Διατάγματος. Είναι ο πρώτος ναός, όπως παρατηρεί ὁ Σκαρλάτος Βυζάντιος, για τον οποίον δίδεται, μετά την Άλωση, άδεια να χτισθεί με τρούλο και κωδωνοστάσια. Έως τότε ο ρυθμός ήταν πάντοτε της βασιλικής άνευ τρούλου και τα καμπαναριά ήταν απαγορευμένα.
Οι εργασίες οικοδόμησης διήρκεσαν δύο χρόνια.
Ο ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου αρχιτεκτονικά ανήκει στον μονόκλιτο σταυροειδή τρουλλαίο τύπο. Είναι πλινθόκτιστος με λιτή εξωτερική διακόσμηση επιχρισμένος με μείγμα από άμμο ασβέστη και κοκκινόχωμα .
Ο Νάρθηκας σαν ανεξάρτητο διαμέρισμα είναι προσκολλημένος στο νοτιοδυτικό τμήμα του κυρίως ναού . Ομοίως για την εξωτερική συμμετρία του Ναού το βορειοδυτικό τμήμα του κυρίως Ναού υπάρχει προσκολλημένο διαμέρισμα των ιδίων διαστάσεων στο οποίο υπάρχει σκάλα που συνδέει το γυναικωνίτη . Ο Τρούλος στηρίζεται σε τέσσερις πεσσούς επί του τοίχου που πάνω από τους πεσσούς υπάρχουν τέσσερα σφαιρικά τρίγωνα που στην επιφάνειά τους εικονίζονται οι τέσσερις Ευαγγελιστές σε τοιχογραφία. Τα σφαιρικά τρίγωνα μεταξύ τους συγκοινωνούν στα νότια και στα βόρεια με αβαθείς καμάρες ενώ ανατολικά και δυτικά οι κάμερες είναι καμπυλωτές και επεκτείνονται μέχρι το ανατολικό και δυτικό τοίχο αντιστοίχως.
Κάτω από τη νότια και βόρεια αβαθή καμάρα σχηματίζονται τα τύμπανα που καλύπτονται από τα μεγάλα παράθυρα, τα οποία στηρίζονται στους αντίστοιχους τοίχους που φτάνουν μέχρι το δάπεδο έχοντας και αυτή στο μέσο τους από ένα μεγάλο παράθυρο. Έτσι ο σταυροειδής ναός σχηματίζεται με τις αβαθείς καμάρες του που βρίσκονται νότια και βόρεια του κυρίως ναού, καθώς και με τις επεκτεινόμενες επιμήκεις καμπυλωτές καμάρες ανατολικά και δυτικά .
Σημαντική οικονομική διευκόλυνση για την ανέγερση του Ναού αποτέλεσε η αγορά του υλικού του πρόσφατα κατεδαφισμένου πέτρινου ερειπίου του κυβερνητικού νοσοκομείου, του οποίου βρισκόταν στην κορυφή του απέναντι λόφου προς τα δυτικά .
Το Μάρτιο του 1858 τελέστηκαν με μεγαλοπρέπεια και σε πανηγυρική ατμόσφαιρα τα θυρανοίξια του νέου Ιερού Ναού.
Ο ψηλός θόλος και οι μικρότεροι, γύρω από αυτόν και πάνω στα δύο καμπαναριά συνθέτουν ένα μεγαλοπρεπές και θελκτικό θέαμα.
Στα αριστερά της εισόδου του αγιάσματος του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται το παρεκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής.
Ο πλούσιος και πολυτελής διάκοσμος του ναού είναι πραγματικά άξιος θαυμασμού. Ο ναός κοσμείται με ένα εξαίσιο καλλιτεχνικό σύμπλεγμα αποτελούμενο από πολυτελή επιχρυσωμένο άμβωνα, αρχιερατικό θρόνο και γυαλιστερές μπρούτζινες ράβδους από τις οποίες κρέμονται τρεις πολυέλαιοι και 24 πολυτελή καντήλια.
Το ναό κοσμούν ωραίες τοιχογραφίες οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν στην τελευταία του επισκευή το 1903. Κυρίως όμως τα πολυτελή επιχρυσωμένα μεγάλα εικονοστάσια τα οποία αφιέρωσαν στη θεία λατρεία ευλαβείς χριστιανοί, αφού οργανώθηκαν σε Αδελφότητα για αυτόν τον σκοπό. Είναι χαρακτηριστικά του υπερβολικού ζήλου που διέκρινε τότε τους αφιερωτές.
Τα πολύτιμα αυτά εικονοστάσια καθένα από τα οποία περικλείει μία μεγάλη εικόνα Αγίου, τριγυρισμένη από σκηνές από το βίο ή το μαρτύριο του είναι συνολικά εννέα ενώ κάποια από αυτά φέρουν επιγράμματα:
- του Αγίου Σπυρίδωνα ,
- της αναλήψεως ,
- των δώδεκα Αναργύρων.
O Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου σε φωτογραφεία του 1913
Η τοποθεσία