Ο πόλεμος είχε εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη.Οι λαοί της γηραιάς ηπείρου ζούσανε εφιαλτικές στιγμές.
Τα γερμανικά ΣΤΟΥΚΑΣ με το πέρασμα τους σπέρνανε την φωτιά και τον θάνατο.Το 1942 τα στρατεύματα του ΙΙΙ Ράιχ είχαν φτάσει στα σύνορα της Τουρκίας . Ακριβώς εκείνη την εποχή με διαταγή των τουρκικών αρχών μπήκε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα συσκότισης. Όλα τα παράθυρα είχαν καλυφτεί με μπλε ή μαύρα χαρτιά για να μην φαίνεται έξω κανένα φως. Αυτή η διαταγή κράτησε αρκετό καιρό. Ο γονείς μας λέγανε :περνάνε τα γερμανικά αεροπλάνα για να μην τα βλέπουμε. Άλλοι πάλι υποστήριζαν : ότι περνάνε γερμανικά πολεμικά καράβια για την μεσόγειο. Τελικά τα παιδιά της ηλικίας μου ποτέ αν περνούσαν αεροπλάνα ή καράβια, αλλά ούτε οι γονείς γνώριζαν τα πραγματικά αίτια μας για το KARARTMA GECELERI (Νύχτες συσκότισης)
Η κυβέρνηση του ΙΝΟΝΟΥ με ανακοίνωση της ειδοποιούσε τους κατοίκους της Πόλης αν θέλανε να μετακομίσουν δωρεάν με το τρένο στην Ανάτολια.
Τελικά 17 Ιανουαρίου του 1942 οι κάτοικοι της Τουρκίας παίρνανε ψωμί με τον βεσικά. Το μέτρο ίσχυε και για τα παιδιά. Στις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου το μέτρο με το δελτίο επεκτάθηκε στην Άγκυρα , στην Σμύρνη και στις υπόλοιπες πόλεις της Ανατολίας. Ο λόγος για την διανομή του ψωμιού: ο αυστηρός έλεγχος της πώλησης για το αλεύρι. Οι γονείς και οι φίλοι μας ούτε καν που το πίστεψαν.Οι ψίθυροι που κυκλοφορούσαν μέσα στους κύκλους των κατοίκων : η Τουρκία στέλνει το αλεύρι στους Γερμανούς.
Οι Τούρκοι από την πλευρά τους υποστήριζαν ότι η ανεπάρκεια προερχόταν από τον στρατό ο οποίος λόγω πολέμου είχε καλέσει πολλές ηλικίες στα όπλα , γι’ αυτό λείπανε τα χέρια στην καλλιέργεια του σιταριού. (Σ.Σ, ένα ακόμη σημάδι της φιλικής συμπεριφοράς της Τουρκίας για το ΙΙΙ Ράιχ. Όλα είναι με ανταπόδοση). Έλεγχο της κατανάλωσης ζητούσε το, κράτος; ή η άποψη των πολλών, η αποστολή του σιταριού στις Γερμανικές ένοπλες δυνάμεις; Ποια ήταν η αλήθεια;Σύμφωνα με τα ντοκουμέντα της εποχής: να εμποδιστεί η μαύρη αγορά.!!! σκοπιμότητα για τα μάτια.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.Πως θα μοίραζαν τα δελτία σε τόσο κόσμο; Πως θα γινόταν ο έλεγχος παρασκευής και η πώληση του άρτου; Πως θα εποπτευόταν η εφαρμογή; Ερωτήματα που φέρανε σε δύσκολη θέση την κυβέρνηση. Τελικά η λύση δόθηκε στις αρμόδιες υπηρεσίες.Κάθε αρχηγός της οικογένειας θα συμπλήρωνε μια έγγραφη δήλωση (μπεγιανναμέ) με τα μέλη της οικογένειας του που θα την έδινε στον κοινοτάρχη (μουχτάρι) ο οποίος με την σειρά του θα έδινε για κάθε μέλος ένα δελτίο. Η απόκτηση δεν σταματούσε εδώ. Ταυτόχρονα μια σφραγίδα στο νουφούσι (ταυτότητα) του μέλους θα ήταν επιβεβαίωση ότι του χορηγήθηκε το ανάλογο δελτίο ψωμιού. Το μέτρο δεν έμεινε μόνο για το ψωμί, τα νουφόυσια είχαν αρκετές σφραγίδες. Από το κάρβουνο του κοκ μέχρι και τις κλωστές από την Σούμερμπανκ που ενίσχυε την Τουρκική υφαντουργία.
Τα δελτία του άρτου ήταν για κάθε μήνα. Κάτω από το δελτίο υπήρχαν κουπόνια από το ένα έως το 30 ή 31. Κάθε πρωί με τα κομμένα κουπόνια, οι γονείς θα πήγαιναν στον φούρνο για να πάρουν τα ψωμιά τους . Όμως δεν ήταν και τόσο εύκολο . Τα σπρωξίματα και οι καυγάδες ήταν καθημερινά.
Στην αρχή κάθε ενήλικος είχε δικαίωμα 375 γραμμάρια . Τα παιδιά μέχρι 7 ετών παίρνανε 187,5 γραμμάρια. Στους εργάτες βαριών επαγγελμάτων το διαθέσιμο ψωμί έφτανε τα 750 γραμμάρια. Ο φούρναρης έπρεπε να ήταν πολύ προσεκτικός .Να κόβει σωστά το καρβέλι στην μέση να μην αδικήσει κανέναν. Σίγουρα ακόμη και μια μπουκιά είχε μεγάλη σημασία. Οι παρατηρήσεις των δικαιούχων δεν έλειψαν ποτέ για άδικες καταστάσεις.
Σε λίγο το κράτος έβαλε στο χέρι όλα τα σιτηρά. Όμως άλλη μια έκπληξη περίμενε τους άμοιρους πολίτες. Στο τέλος του 1942 δημιουργήθηκε μια άλλη ταραχή. Το κράτος θεώρησε σωστό να πουλάει το ψωμί στους δημόσιους υπαλλήλους 14 γρόσια και στον υπόλοιπο λαό 27 γρόσια .Έγινε ξεσηκωμός. Ο λαός διαμαρτυρόταν για τα δυο μέτρα και δυο σταθμά της κυβέρνησης. Οι πολίτες φώναξαν. Τσίριξαν. Χωρίς αποτέλεσμα. Το κακό όμως είχε παραγίνει. Τον Απρίλιο του 1942 το ψωμί για τους μεγάλους έγινε 175 γραμμάρια και τον Μάη στα 150 γραμμάρια…..
Όσο για τα εστιατόρια , μαγειρεία, πατσατζίδικα, ακόμη και στα μαλεμπιτζίδικα, που σερβίρανε ορνιθόσουπα και κρύα όρνιθα ο πελάτης έπρεπε να είχε το ψωμί ή το δελτίο του. Δεν λείψανε οι κλοπές, ακόμη και οι πλαστογραφίες των δελτίων.
Η απαγόρευση δεν ήταν μόνο για το ψωμί αλλά και για το αλεύρι.Δεν υπήρχε πρώτη ύλη δεν υπήρχαν σιμίτια, τσουρέκια, ατσμάδες, πεϊνιρλί, και διάφορα είδη αρτοποιίας. Κατά καιρούς απο διάφορους στρατώνες αρκετοί φαντάροι πουλούσαν την κουραμάνα τους στην μαύρη αγορά. Άλλες φορές η πώληση σε υπερβολική τιμή, το δελτίο αγοράς ψωμιού αποτελούσε σοβαρό γεγονός. Κάθε μέρα οι οι μαχαλάδες είχαν το ίδιο πρόβλημα . Αλλοίμονο, όμως, αν κάποιος γείτονας είχε κάποια ποσότητα από αλεύρι και έφτιαχνε μια πίτα και την έστελνε στον φούρνο. Την άλλη μέρα όλη η γειτονιά θα το είχε μάθει.
Ένα άλλο πρόβλημα ήταν ο μουσαφίρης. Στο τρατάρισμα του τσαγιού που να βρεις την ζάχαρη. Μαζί με το ρόφημα σου φέρνανε και μερικές σταφίδες, έτσι για να πάει κάτω η πικρίλα. Αυτά για τους μεγάλους. Ωστόσο οι πιτσιρικάδες είχαν σε ένα πιατάκι μερικά εγλεντζελίκια και λίγες σταφίδες.
Τα χρόνια που πέρασαν η ζωή στην πόλη έγινε καλύτερη για την ομογένεια όμως η γενιά της ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ δεν θα ξεχάσει την 11η Νοεμβρίου του 1942 όταν η Τουρκική Εθνοσυνέλευση ψήφισε μετά από μεγάλες διαπραγματεύσεις τον φόρο περιουσίας VARLIK VERGISI (το βαρλίκι). Ένας νόμος που στοίχισε πολλά στην φυλή μας. Στον τόπο εξορίας, στο περιβόητο ΑΣΚΑΛΕ , πολλοί συγγενείς και φίλοι άφησαν την τελευταία τους πνοή.
Γιώργος Εξαρχόπουλος .
Οδυνηρά ενθυμήματα από την παιδική μου ηλικία.
Παλαιό Φάληρο. 29 Μαρτίου 2020
